De Nederlandse ggz is een model voor Europa. Toch is ze op termijn niet duurzaam. De kosten zijn de afgelopen jaren sterk gestegen om aan de vraag tegemoet te komen en toch is de kloof tussen zorgbehoeften in de bevolking en het beschikbare zorgaanbod groot gebleven. De afgelopen decennia heeft de ggz veel aan kwaliteit gewonnen en is de transparantie van de geleverde zorg sterk gestegen. Maar de huidige ggz blijft onvoldoende in staat om antwoord te bieden aan het aanwezige psychisch lijden, terwijl tegelijk onnodig veel mensen afhankelijk blijven van de ggz. Een moeilijke paradox.
Hoe vinden we een beter evenwicht in het ggz aanbod? Hoe vermijden we dat we te veel en te lang zorg leveren aan mensen die zelf veerkracht en herstelvermogen hebben? Hoe voorkomen we dat we tegelijk onvoldoende zorg beschikbaar hebben voor andere mensen met reële zorgbehoeften?
In het streven naar kwaliteitsverbetering hebben we het behandelaanbod geoptimaliseerd op basis van richtlijnen en symptoomgeneeskunde. Dit is ten koste gegaan van de behoeften en context van het individu. Symptoomreductie is, mede door de huidige financieringsmethode, steeds meer het doel geworden. Hierdoor is er minder ruimte voor:
- leren omgaan met klachten;
- eigen regie voeren over de behandeling;
- ontdekken dat ondanks symptomen je bezig kunt zijn met betekenisvolle doelen die voldoening geven.
De herstelbeweging verwoordt reeds jaren de noodzaak van deze transitie. Ook in de somatische zorg winnen deze begrippen aan kracht omdat ze aansluiten bij een positieve visie op gezondheid, die beter past bij de groeiende aandacht voor het managen van kwetsbaarheden in een ouder wordende populatie waar chronische aandoeningen eerder regel dan uitzondering zijn.
De ggz staat voor grote uitdagingen. De kloof tussen zorgbehoeften en werkbaar aanbod blijft groot en deze verkleinen vraagt om innovatie en durf. Het aanbod van eHealth en mHealth is een digitale vertaling van het huidige systeem. De paradigma verschuiving die mogelijk is met de beschikbare technologie wordt nog niet gerealiseerd. Deze moet gericht zijn op grotere autonomie van de cliënt en meer aanwezige hulpverlening op momenten dat de angst opkomt, men wantrouwig wordt of zich gekwetst voelt.
Onderzoek moet deze innovaties borgen. Daarbij is het van belang dat zorg aan individuele patiënten in hun persoonlijke sociaal-maatschappelijke context wordt geoptimaliseerd en we niet meer uitgaan van gemiddelde patiënten.
Er is in de sector een gecompliceerde interactie tussen partijen door opeenvolgende budgettaire maatregelen en groeiende administratieve en organisatielasten. Dat leidt tot zorgverschraling in organisaties met gedemotiveerde professionals en vervreemding voor patiënten en hun omgeving.
De ggz vraagt een nieuw elan. We zoeken hiervoor verbinding met hulpverleners, cliënten en families, maar ook met partners als zorgverzekeraars, gemeenten, zorgorganisaties, politiek en buurten.
Oplossingsrichting
Wij geloven dat er in de ggz een grote kwaliteitsslag mogelijk is. En die hoeft niet te resulteren in hogere kosten. 7 Ingrediënten voor dit nieuwe elan zijn:
- Een nieuwe kijk op psychisch lijden en gezondheid: meer nadruk op variatie, aanpassing, veerkracht en regie van hulpvragers. Zo wordt het perspectief van de hulpvrager het uitgangspunt bij het herinrichten van de zorg.
- Experimenteren met het kantelen van de zorg, waarbij klassieke organisaties deels onderdeel worden van de gemeenschap rond de individuele hulpvrager en diens context.
- In pilots de professionele zorg terug brengen naar een passende schaal (wijk, regio) met een aanbod van professionele- en mantelzorg rond de noden van de hulpvrager, waardoor de psychiatrische zorg en maatschappelijke integratie beter worden geborgd.
- Een landelijke eCommunity voor gratis eHealth en mHealth realiseren. Hulpvragers beheren hun eigen dossier, maken gebruik van zelfzorg en digitale hulpmiddelen, werken samen met medehulpvragers, ervaringsdeskundigen, mantelzorgers, hulpverleners en andere betrokkenen.
- Grootschalige substitutie van dure 1-op-1 zorg door betekenisvolle digitale of blended care (combinatie van digitale zorg met 1-op-1 zorg).
- Zelforganiserende teams met de vrijheid om zorgoptimalisatie te realiseren met de beschikbare middelen in afstemming met de noden van cliënten en hun betrokkenen. Dat heeft een vermindering van regeldruk en bureaucratie als gevolg.
- Nieuwe manieren van onderzoek ontwikkelen: op macroniveau via eData (“Big Data”) en epidemiologische data, op microniveau met n=1 en time en event sampling die gericht zijn op de veranderingen bij het individu in relatie tot de context. Ook onderzoek vanuit ervaringsdeskundig perspectief en academisering van ervaringskennis zijn in dit kader krachtige middelen.
De beweging “De Nieuwe ggz” wil alle mensen die betrokken zijn bij de ggz mobiliseren om met elkaar in discussie te gaan, ideeën te verzamelen, vernieuwende samenwerkingsverbanden en projecten te starten en visie te ontwikkelen om de ggz toekomstbestendig te maken. Over een paar maanden komt ons boek “Goede ggz” uit, waarin we onze plannen nader toelichten. Maar we willen vooral praktisch aan de slag met tastbare, toegepaste projecten. We willen proeftuinen inrichten en een eCommunity vormgeven. We willen instellingen, gemeentes, behandelaren, huisartsen, zorgverzekeraars, en natuurlijk vooral cliënten en hun naasten, helpen om de overgang naar een nieuwe ggz vorm te geven.
Oktober 2015
Jim van Os, Hoogleraar Psychiatrie Universiteit Maastricht, lid ‘Babel’
Philippe Delespaul, Hoogleraar Zorginnovaties in de GGZ Universiteit Maastricht
Wilma Boevink, Senior wetenschappelijk medewerker HEE Trimbos-instituut & User Research Center, Universiteit Maastricht
Michael Milo, Partner/Verbinder E-hulp
Frank Schalken, Partner/Verbeteraar E-hulp
Kees van Aart, Directeur GGz Breburg
Jan Alblas, Bestuurder RIBW Alliantie
Bram Bakker, Medisch Directeur en Psychiater Vitality Clinics
Janet van Bavel, Manager Kinder- en Jeugdtraumacentrum, JeugdGGZ
David van den Berg, Klinisch Psycholoog, Onderzoeker, Redesigning Psychiatry
Jan Berndsen, Raad van Bestuur Lister
Bram Berkvens, Manager FAMEUS Centrum voor Herstel, Ontwikkeling & Ontplooiing
Matthijs Blankers, Senior wetenschappelijk medewerker Arkin, wetenschappelijk medewerker Trimbos-instituut
Sanne Bloemink, Journalist, Lid ‘Babel’
Hans ter Brake, Lid Managementteam/Manager Product Marketing UNIT4 Group
Christien Brinkgreve, hoogleraar Sociale Wetenschappen UU, initiatiefnemer ‘Babel’
Dirk Corstens, Sociaal Psychiater en Psychotherapeut Vaals en Maastricht
Pim Cuijpers, Professor, Head of the Department of Clinical, Neuro and Developmental Psychology, Vrije Universiteit Amsterdam
Russel Cummins, Ervaringsdeskundige/teamcoach/begeleider
Trudy Dehue, Hoogleraar Wetenschapstheorie en Wetenshapsgeschiedenis RUG en lid ‘Babel’
Matthijs van Dijk, Hoogleraar TU Delft, Founding Partner Reframing Studio, Redesigning Psychiatry
Peter Dijkshoorn, Raad van Bestuur Accare
Lenneke Elfers, Adviserend Ervaringsdeskundige Kenniscentrum Pameijer
Lisette van Gemert, Hoogleraar Universiteit Twente, Hoofd center voor eHealth Research & Disease Management
Marko van Gerven, Psychiater, Onderzoeker Louis Bolk instituut
Irene van de Giessen, Eigenaar Hersteltalent
Laura van Goor, Psychiater Altrecht
Egbert Gritter, Bestuurder RIBW Alliantie
Jorne Grolleman, De Zorgvernieuwer
Joep de Groot, Raad van Bestuur Cbusinez
Peter Groot, postdoc onderzoeker, User Research Centre, Universiteit Maastricht
Gert de Haan, Voorzitter Herstelgroep, lid VNG-commissie Toekomst Beschermd Wonen
Anton Hafkenscheid, psychotherapeut, auteur ‘De therapeutische relatie’
Sven Hagg, Ontwikkelaar Internethulp GGNet
Monique Heffels, Bestuurder RIBW Alliantie
Kim Helmus, gz-psycholoog, docent gz-opleiding blok psychose, stichting Wat Doe Jij?
Rogier Hoenders, Psychiater Centrum Integrale Psychiatrie Lentis
Frank van Hoof, Senior Wetenschappelijk Medewerker Trimbos Instituut
Machteld Huber, Institute for Positive Health
Erwin van Huigenbosch, verpleegkundige & ondernemer
Angele de Jong, Onderwijskundige, trainer en adviseur diverse GGZ en onderwijs organisaties, Ervaringswerker HIC Altrecht
José de Jager, Psycholoog
Rob de Jong, Raad van Bestuur, RIBW – K/AM
Hugo te Kaat, Senior ICT architect Coöperatie VGZ UA
Eva van Kemenade, Projectmanager Stigma en GGZ, Samen Sterk zonder Stigma
Karen Keukelaar, Organisatieadviseur en Coach
Peter Klumpenaar, Innovator GGZ Noord-Holland Noord, Eigenaar Oipinio innovatie
Eric Koenen, auteur ‘De Atomiumorganisatie’, Eigenaar Doorwerthgroep (lid van ‘Babel’)
Clara Koek, Psycholoog / Psychotherapeut
Jossien Kok, GZ-psycholoog en cognitief gedragstherapeut
Jan Kremer, Professor in Patient-Centredness
Marjolein ten Kroode, Raad van Bestuur Rivierduinen
Hans Kroon, Programmahoofd Re-integratie, Trimbos Instituut
Tom Kuipers
Wouter Kusters, filosoof, schrijver en taalwetenschapper
Bertine Lahuis, Raad van Bestuur Karakter
Jacques van Lankveld, Hoogleraar Klinische Psychologie Open Universiteit
Kees Lemke, Raad van Bestuur GGNet
Maaike van der Loon, Manager RINO Zuid
Marlies van Loon, Bestuurder RIBW Alliantie
Rokus Loopik, Herstelcoach
Koos Lukkien, Raad van Bestuur Karakter
Anne Marsman, Redacteur PsychoseNet
Marloes Martens, Projectleider Grip op ontwikkelingen in eHealth
Katherina Martin Abello, Directeur Center voor Innovatie Trimbos-Instituut
Harry Matser, Bestuurder RIBW Alliantie
Martin van der Meer, Directeur Code 24
Berno van Meijel, Hoogleraar GGZ-verpleegkunde Hogeschool Inholland, VU Medisch Centrum en Parnassia Groep
Florus Menzinga, Directeur Serviant
Sergej Middendorp, Projectleider Koppeltaal GGZ, Bestuurder Academy for Integrative Medicine en Organisatiewetenschapper/Adviseur
Remco Mostertman, Community Builder
Gijs Ockeloen, Founding Partner Reframing Studio
Karin den Oudsten,Ervaringsprofessional Geboortezorg/GGZ
Peter Pierik, ervaringswerker Mediant, inhoudelijk coördinator LEON Saxion
Senne Pol, Gezondheidszorgpsycholoog i.o.tot Klinisch Psycholoog GGZEindhoven
Marijke van Putten, Raad van Bestuur GGZ Noord Holland Noord
Alan Ralston, Psychiater Parnassia Bavo Groep, Netwerk Kritische Psychiatrie. Lid ‘Babel’
Liesbeth Renckens, Klinisch Psycholoog, Hoofd behandelzaken BigMove GGZ, Eigenaar Bind Zorgconcepten
Jocko Rensen, Wethouder Gemeente Houten
Martijne Rensen, Directeur Centrum Late Effecten Vroegkinderlijke Chronische Traumatisering
Jos Rietveld, toezichthouder in de Zorg
Marrik van Roozendaal, Directeur RINO Zuid
Jan Schaart, Raad van Bestuur Arq
Floor Scheepers, UMCU en lid ‘Babel’
Odile Smeets, Projectmanager e-Health Center voor Innovatie Trimbos-Instituut
Viviane Theuwissen, Universitair Docent Klinische Psychologie, Open Universiteit
Cees Stavenuiter, Directeur Diagnosis Uitgevers
Anne-Mei The, Hoogleraar Zorg en Dementie Universiteit van Amsterdam, lid ‘Babel’
Jules Tielens, Psychiater MoleMann
Jolande Tijhuis, Raad van Bestuur Vincent van Gogh
Winfried Tilanus, privacy consultant eHealth
Artie van Tuijn, Bestuurder RIBW Alliantie
Stijn Vanheule, Voorzitter Vakgroep Psychoanalyse en Raadplegingspsychologie Universiteit Gent, lid ‘Babel’
Jan van Veen, Psychiater Stichting Terwille
Leo van Veen, Programmadirecteur Rivierduinen
Eddo Velders, Dwarsdenker Parnassia Groep
Luc Vercauteren, ervaringsdeskundige
Paul Verhaeghe, Hoogleraar Universiteit Gent, lid ‘Babel’
Frans Verhey, Hoogleraar Geriatrische Psychiatry/Neuropsychiatrie, Alzheimer Center Limburg, School for Mental Health and Neuroscience, Maastricht
Renske Visscher, Directeur Indigo Brabant
Marjolein de Vugt, Associate Professor, Alzheimer Center, Universiteit Maastricht
Jasper Wagteveld, Ervaringsdeskundige Autisme
Maurice Wasserman, Ervaringdeskundige
Nanette Waterhout, (familie)ervaringsdeskundige
Pepijn van der Weide, socioloog & ondernemer
Mark Willems, CEO Minddistrict
Bram de Wit, huisarts
Marco de Witte, Partner HGRV Adviseurs en Managers
Catherine van Zelst, Postdoc onderzoeker, User Research Center, Universiteit Maastricht
Erik Zwierenberg, Directeur GEEF
Jan Zandijk, Voorzitter Ypsilon
BGE/MZ opleiding Zadkine